‘#MeToo heeft de grijze gebieden eerder zwart gemaakt’

Lezersonderzoek

NRC vroeg lezers hun mening over de #MeToo-discussie. De meerderheid vindt dat de seksuele moraal verandert. Veel vrouwen denken opnieuw na over welk gedrag ze van mannen accepteren. Voor sommige mannen is niet meer duidelijk wat wel en niet ‘mag’.

12 januari 2018, NRC Next door Kim Bos en Floor Rusman

Elke hashtag zorgt voor tweespalt. Zo ook #MeToo: in Frankrijk staat de groep-Deneuve nu recht tegenover woedende feministen. #MeToo is doorgeslagen en maakt elke versiermanoeuvre verdacht, schreven Catherine Deneuve en honderd andere vrouwen deze week in Le Monde. Franse feministen, onder wie Caroline De Haas, vinden dat zij te luchthartig doen over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Voor de ene groep is een hand op een been vleiend, voor de andere aanstootgevend – een midden lijkt er niet te zijn.

STEEKPROEF

NRC heeft een enquête gehouden over de invloed van #MeToo op de seksuele moraal in Nederland. Deelnemers gaven onder meer antwoord op de vraag of zij vinden dat de seksuele moraal aan het veranderen is, of zij zich anders zijn gaan gedragen en of de #MeToo-discussie in hun ogen is doorgeschoten, zoals Catherine Deneuve betoogt. NRC verspreidde de vragenlijst via de nieuwsbrief, onze Whatsapp-service en via Twitter en Facebook. Het is dus geen representatieve streekproef. Ongeveer de helft van de 2100 respondenten is vrouw, de andere helft man. De gemiddelde leeftijd van de vrouwelijke participanten is 44, die van de mannen iets jonger dan 50.

Maar buiten de hashtagbubbel zijn de scheidslijnen niet zo duidelijk. Uit lezersonderzoek van NRC, waarop ruim tweeduizend mensen reageerden, blijkt dat velen zich in allebei de standpunten wel kunnen vinden. Ja, het is goed dat er grootschalige aandacht is voor seksueel misbruik en seksuele intimidatie. En ja, soms slaat de aandacht door en neemt een nieuwe preutsheid de overhand.

Opvallend: een grote meerderheid (86 procent) vindt dat de seksuele moraal verandert sinds of rondom #MeToo. Ongeveer driekwart gelooft dat mensen door #MeToo opener zijn over problemen op het gebied van seksueel geweld en seksuele intimidatie: een positieve ontwikkeling, aldus de meesten.

Veel vrouwen denken opnieuw na over welk gedrag zij van mannen willen accepteren. Een 68-jarige vrouw uit Enkhuizen: „Bij ons op de bridgeclub is een man die vrouwen in hun zij knijpt. Daar kijk ik nu anders tegenaan. Ik denk nu: stop daarmee.” Serveerster Yasmijn Oldenbeuving uit Amstelveen wil sneller iets zeggen als iemand haar grenzen overschrijdt. „Flirten en grappen moet kunnen, maar als ik me ongemakkelijk voel wil ik dat kunnen zeggen, wat de reactie daarop ook is.” Die is vaak niet leuk, schrijft zij: „Meestal iets in de trant van ‘o, ben jij zo’n feminazi?’” Annemieke de Jong (29) uit Weert benoemt dingen die zij voorheen normaal vond nu eerder als ongewenst gedrag. „De #MeToo-beweging heeft de grijze gebieden eerder zwart gemaakt. Als vrouw zal ik nu dus eerder zeggen: ‘Nee dit hoort niet’ over gedrag uit het ‘grijze gebied’ in plaats van ‘Ja, zo is het nu eenmaal’ of ‘Mannen…’”

Bij ons op de bridgeclub is een man die vrouwen in hun zij knijpt. Daar kijk ik nu anders tegenaan

Mannen zijn juist wankeler in de wereld komen te staan, zo lijkt het. Voor sommigen is het onduidelijk wat wel en niet ‘mag’. „Terwijl voorheen een vriendschappelijke benadering normaal was is die nu verdacht”, schrijft Harry Grashof (58). „Iedere aanraking, aai of streling wordt gezien als iets ongewensts.” Veiligheidshalve neemt Jan (52) maar niet meer de lift wanneer hij die moet delen met een vrouw: „Ik ben nu zeer terughoudend in welk contact dan ook met vrouwen.” Een 56-jarige man geeft zijn vrouwelijke collega’s geen complimentjes meer als ze mooi gekleed gaan; een leidinggevende van dezelfde leeftijd blijft op bedrijfsfeestjes angstvallig weg van de dansvloer. Richard Martens (62) uit Bloemendaal is terughoudender als hij bijvoorbeeld vriendinnen tegenkomt in de Albert Heijn. „In het verleden raakte je elkaar tijdens zo’n gesprek even aan, een hand op een schouder, niks seksueels, en nu kijk ik wel uit.” Zijn goede voornemen is om die vriendinnen te vragen wat zij er eigenlijk van vinden: is zo’n hand op een schouder nou wel of niet vervelend?

Preutser geworden

Op de vraag of de seksuele moraal in Nederland aan het veranderen is sinds (en rondom) #MeToo, is er een opvallend verschil tussen de antwoorden van mannen en die van vrouwen. Beduidend meer mannen (ongeveer 30 procent) dan vrouwen (ongeveer 10 procent) vinden dat Nederland preutser is geworden. Toch zijn mannen en vrouwen in het onderzoek over het algemeen eensgezind. Zo vinden ze even vaak (50 procent in beide gevallen) dat alleen wie een strafbaar feit heeft begaan publiekelijk op het matje geroepen mag worden.

Ook een andere vaak geschetste tweedeling lijkt onder de deelnemers aan dit onderzoek wel mee te vallen. In reactie op het optreden van onder meer Jessica Durlacher bij De Wereld Draait Door laaide een discussie op over een generatiekloof. „De jonge garde feministen wil verandering, terwijl hun oudere zusters gruwen van de ‘slachtofferrol’” schreef Volkskrant-journalist Loes Reijmer bijvoorbeeld. En ook de leeftijd van Deneuve wordt nu in de discussie genoemd. Maar in het lezersonderzoek geven juist opvallend veel vrouwen van boven de veertig aan dat zij tevreden zijn over de veranderingen en dat ze bovendien anders zijn gaan kijken naar ervaringen uit het verleden. Zoals Tine van Sante (43) uit Lelystad: „Ik vind dat het hoognodig is. Ik ben nu 40+ en ik heb zelf al zeker tien voorbeelden van ontoelaatbaar seksueel gedrag zonder dat ik hier geweld aan moet toevoegen – gelukkig. (…) Wat veel mannen normaal vinden ís niet normaal.”

Ik ben nu 40+ en ik heb zelf al zeker tien voorbeelden van ontoelaatbaar seksueel gedrag

Eerder deze week zette de Universiteit Utrecht de financiering van een studievereniging stop omdat er tijdens introductiekamp liederen werden gezongen over „kuthoeren” en „veldwerksletten”. Zelf was de studievereniging zich aanvankelijk van geen kwaad bewust. In de NRC-enquête vond 64 procent van de respondenten deze liederen te ver gaan. „Ik begrijp heel goed dat de studenten dit volkomen normaal vinden”, zegt een vrouw van 23 uit Utrecht, die zelf net klaar is met studeren. „Maar dat is juist het probleem.” Volgens Sabine Meulenbeld (43) uit Utrecht is die „onnadenkendheid” misschien wel de kern van #MeToo. „Je bedoelt het niet zo, maar ondertussen is de kans op schade heel groot.”

Kamp-Deneuve

Hoewel veel respondenten de nieuwe openheid toejuichen, zit een aanzienlijk deel óók in het kamp-Deneuve. Zestig procent antwoordt ‘ja’ op de vraag of de #MeToo-discussie is doorgeschoten. De woorden ‘hysterisch’ en ‘Amerikaans’ worden vaak in één zin genoemd en meerdere deelnemers schrijven dat „het kind met het badwater wordt weggegooid”. (Seksueel geweld is het badwater, flirten het kind.) „De seksuele vrijheid van de vrouw, bevochten in de jaren zestig en zeventig, wordt ingeruild voor verplichte hulpeloosheid en slachtofferschap”, aldus een 55-jarige vrouw uit Arnhem. Door #MeToo wordt elke vorm van seksuele spanning als gewelddadig aangemerkt, schrijven velen: er ontstaat een „heksenjacht’’ compleet met publieke schandpalen. „Een man hoeft slechts nog beschuldigd te worden en dan is zijn carrière voorbij”, aldus een 27-jarige man uit Leiden. „Het zou mij niet verbazen als er de afgelopen maanden onterecht mensen kapot zijn gemaakt.”

Mensen die het juist helemaal niet met de Deneuves eens zijn, werpen op dat zij niet begrijpen waar #MeToo over gaat. „De discussie heeft niets te maken met preutsheid”, schrijft Janneke Bulling (70) uit Oud-Beijerland bijvoorbeeld. „Dit is een mannenargument”, vindt zij. „Ieder individu geeft zijn eigen grenzen aan en deze grenzen dienen gerespecteerd.” #MeToo gaat niet over flirten op de werkvloer of in het uitgaansleven, aldus Sanne van den Boer (26) uit ’s-Gravenzande. Het gaat er ook niet om of je als vrouw tegen een geintje kunt, legt zij uit. „Bagatelliseer alsjeblieft niet de ervaringen van een ander.”

Running gag

Volgens Bulling en Van den Boer gaat #MeToo dus juist niet over flirten; niet over handen op schouders in de Albert Heijn en complimentjes over kleding. Ook uit de enquête blijkt dat niet iedereen het eens is over de kern van het debat. De grootste groep (40 procent) vinkte aan dat het zou moeten gaan over ‘seksueel geweld en seksuele intimidatie in het algemeen’, maar toch vindt de helft dat het te veel over andere dingen gaat.

Ondertussen is de discussie op veel plekken al een running gag geworden, melden meerdere deelnemers, onder wie een 24-jarige man: „Als er in studentenhuizen of op sportclubs seksistische grappen worden gemaakt, roep je daarna ‘hashtag MeToo!’”