Agressie

Wat doe je als iemand wordt uitgescholden of belaagd? In de VS en vooral New York is dat een klemmende vraag. „De beste bliksemafleider is een blanke vrouw.”

Anke Meijer  3 maart 2017 om 1:00 Bron: NRC Next

Mind Your Defence -> Als je iemand wilt helpen die wordt uitgescholden of belaagd hier een paar tips: blijf kalm, kijk agressor niet recht in de ogen, gebruik een rustige stem, wijs niet, lach niet, raak de agressor niet aan, ga niet in discussie, werk samen, kijk waar de vluchtweg is. Doe wel wat bij je past. <-

Wat moet je doen als een vrouw in de metro wordt lastiggevallen omdat ze een hoofddoek draagt? En hoe reageer je wanneer je bij een demonstratie te maken krijgt met agressie? Het zijn de belangrijkste vragen die deze avond worden beantwoord tijdens de Bystander Intervention Training – naast ‘hoe krijg je traangas het best uit je ogen?’

„Ik had nooit gedacht dat ik hier in New York nog eens dit soort informatie nodig zou hebben”, zegt Matthew Kastellec (26). Kastellec probeert al sinds de presidentsverkiezingen in november een plek te krijgen op een van de vele trainingen die in de stad worden gegeven. Pas nu is het hem gelukt. „Ik ben in New York opgegroeid en ik heb de sfeer de afgelopen maanden voelen veranderen, vergelijkbaar met na de aanslagen van 11 september 2001.”

„Wie heeft er weleens een situatie meegemaakt waarbij je eigenlijk had willen ingrijpen?”, vraagt Kalaya’an Mendoza van Amnesty International die de workshop geeft, aan de jonge, diverse groep mensen die de workshop volgen. Een vrouw in de zaal reageert: „Ik zag hoe een vrouw in de trein werd lastiggevallen omdat ze niet blank was.” Een man vult aan: „Ik had het in de bus, toen een oudere man begon te schreeuwen tegen een vrouw met een hoofddoek.”

De politie in New York kreeg tussen de verkiezing van Donald Trump op 8 november en 19 februari 143 meldingen van een ‘hate crime’. Dat is 42 procent meer dan het jaar ervoor. Ook landelijk is er een toename; de afgelopen weken werden joodse begraafplaatsen vernield en moskeeën beklad. In Kansas werd een man van Indiase afkomst doodgeschoten door een man die volgens ooggetuigen ‘Get out of my country’ riep. Begin februari troffen de reizigers van metrolijn 1 in Manhattan een met hakenkruizen en antisemitische leuzen volgeklad treinstel aan – hun spontane schoonmaakactie haalde het landelijke nieuws.

„Het is soms moeilijk om iedere dag die nieuwsberichten op je telefoon te zien”, zegt Fiona Zhao die de workshop organiseert. Ze is blij met de hoge opkomst. „Als je kijkt naar het huidige politieke klimaat en de toename in hate crimes en discriminatie in onze gemeenschappen, is het duidelijk dat we onder vuur liggen. Dit soort trainingen geeft ons het gereedschap om terug te vechten.”

De workshop helpt mensen iets te doen tegen het zogenoemde omstandereffect: het sociaal-psychologische verschijnsel dat een individu zich niet geroepen voelt in actie te komen als er ook andere mensen aanwezig zijn.

„Het belangrijkst wat je moet doen is kalm blijven”, zegt Mendoza . Om er met een grote grijns en een hand op de heup aan toe te voegen: „Doe als Beyoncé”, doelend op hoe de zangeres moest toekijken hoe niet haar album maar dat van Adele werd overladen met Grammy’s, en dat deed met een uitgestreken gezicht. De zaal lacht.

Mendoza kent zijn doelgroep. Wanneer de veelal twintigers en dertigers in groepjes op een groot vel papier moeten schrijven wat hun ‘emotionele ankers’ zijn – nodig om in een stressvolle situatie te kalmeren – wordt Beyoncé veelvuldig genoemd, naast ‘foto’s van de Obama’s op vakantie’, donkere chocolade, wijn en ‘tacotrucks op iedere straathoek’. Op de lange lijst van dingen die de deelnemers gestrest maken, prijkt Trump bovenaan.

Kalm blijven staat aan de basis van de interventietraining. Want terugschreeuwen tegen iemand die staat te schreeuwen, werkt averechts. „Gebruik een rustige stem”, zegt Mendoza. „Vat de dingen die worden geroepen niet persoonlijk op, dit gaat niet over jou. Wijs niet, lach niet en raak de persoon niet aan, dit kan allemaal verkeerd worden opgevat. En ga niet in discussie. Je zult niemand van jouw gelijk overtuigen en dat is je taak ook niet als je de situatie wilt ontmantelen.”

Nog een belangrijke ‘regel’: maak niet te veel oogcontact met de persoon die je probeert uit te schakelen. „Richt je blik eerder op z’n haarlijn.” En: weet waar de vluchtroutes zijn. Want als het nodig is, is het helemaal niet kwalijk om je uit de voeten te maken.

Omdat „de waarheid in de groep zit” vraagt Mendoza wat de zestig deelnemers zelf zouden doen als iemand agressief is of verbaal tekeergaat. Een van de oudste aanwezigen is een vrouw die in de jaren 70 demonstreerde tegen de Vietnam-oorlog. Ze zegt: „Benader het slachtoffer en negeer de ander. Doe alsof je haar kent, zeg ‘lang niet gezien!’ of ‘zullen we koffie gaan drinken?’ Dat soort dingen. En als je afstand hebt gecreëerd van de agressor, vraag dan of ze hulp nodig heeft.” Mendoza knikt. Een jongen met lang haar reageert: „Dat klinkt goed, maar als ik dat zou doen, zou ik de situatie waarschijnlijk verergeren.” Mendoza: „Doe wat bij jou past.

Een meisje vertelt hoe ze omgaat met mensen die haar transseksuele vriendinnen in de metro lastigvallen: „Als ik voel dat de blikken en opmerkingen van medepassagiers steeds luider worden, roep ik meestal iets als ‘wat zijn je nagels mooi gelakt’. Zo geef ik aan dat mijn vriendinnen niet alleen zijn, dat ik er ook ben.”

„Goed”, zegt Mendoza. „Als je in zo’n geval de hulp van je medepassagiers wilt inschakelen, vraag het dan heel direct. Ga er niet vanuit dat mensen hetzelfde denken als jij.”

Hij voegt eraan toe dat de beste bliksemafleider een blanke vrouw is. „Bij demonstraties zorgen we altijd dat we een blanke vrouw hebben die de situatie met de politie kan de-escaleren. Dat werkt echt het beste”, zegt hij.

Na de rondvraag wordt het laatste uur van de workshop besteed aan veilig demonstreren. Punt één op het pamflet van Amnesty dat wordt uitgedeeld: draag nooit een crème op oliebasis tijdens een protest want die neemt de chemicaliën van traangas op. Punt twee: koop een goed gasmasker.

„Het was een stuk activistischer dan ik dacht”, zegt Colleen Wong (23) na afloop. Wong woont in Jackson Heights, waar veel immigranten wonen. Haar buren, immigranten, zijn bang en durven amper naar buiten. „Ik had me opgegeven omdat ik wil weten wat ik kan doen als iemand wordt lastiggevallen, maar ik had niet gedacht dat het zo strijdlustig zou zijn.”

Matthew Kastallec is minder verbaasd: „De verkiezingen zijn een katalysator geweest. Mensen van mijn leeftijd dachten dat het toch geen zin had om in actie te komen. We weten nu dat we wel politiek actief moeten worden en de straat op moeten gaan, zeker als we willen dat er iets verandert.” „Hopelijk hoef ik de dingen die ik geleerd heb nooit te gebruiken, maar ik heb nu in ieder geval het idee dat ik goed voorbereid ben.”